เรื่องราวน่ารู้เกี่ยวกับเศรษฐศาสตร์เกษตร อาหาร และเทคโนโลยี
เล่าเรื่องโดย ดร.เดชรัต สุขกำเนิด, 29 เมษายน 2562 ในอดีต การบริโภคไขมันของมนุษย์มักเป็นไปโดยขึ้นอยู่กับวัตถุดิบที่หาได้ในพื้นที่ เช่น ในยุโปนิยมบริโภคไขมันจากสัตว์ เช่น เนย และชีส ส่วนในตะวันออกกลางนิยมบริโภคน้ำมันจากน้ำมันมะกอก ในอเมริกากลางและอเมริกาใต้นิยมบริโภคน้ำมันดอกฝ้าย และในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และหมู่เกาะในแปซิฟิก นิยมบริโภคน้ำมันมะพร้าว เป็นต้น ต่อมา เมื่อมีการค้าระหว่างประเทศ หลายประเทศในเอเชีย เช่น อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ ศรีลังกา
เล่าเรื่องโดย ดร.เดชรัต สุขกำเนิด, 27 เมษายน 2562 การขยายตัวของการบริโภคทั้งโดยผ่านร้านฟาสต์ฟู้ดและผ่านโมเดิร์นเทรด ที่ขยายตัวอย่างรวดเร็วภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 หมายความว่า ทั้งฟาสต์ฟู้ดและโมเดิร์นเทรด รวมถึง ซัพพลายเออร์ที่จัดหาสินค้าเหล่านั้น จึงจำเป็นต้องจัดหาผลผลผลิตด้วยวิธีการที่จะสร้างความมั่นใจว่าจะมีสินค้าในปริมาณที่พอเพียง ในคุณภาพที่ยอมรับได้ ในระยะเวลาที่ต้องการ และในต้นทุนที่สมเหตุสมผลและแข่งขันได้ ซึ่งหนึ่งในวิธีที่คิดและพัฒนาขึ้นมาในช่วงเวลานั้นก็คือ การเกษตรแบบพันธสัญญา นั่นอง การเกิดขึ้นและการขยายตัวของการเกษตรแบบพันธสัญญาได้ทำให้เกิดข้อถกเถียงต่างๆ ตามมามากมาย ทั้งในแง่ที่ดีช่วยทำให้ห่วงโซ่อุปทานสมัยใหม่มีความมั่นคงมากขึ้น และการเพิ่มประสิทธิภาพในการจัดการผลิตอาหารขึ้นด้วย และในแง่ลบ
เล่าเรื่องโดย ดร.เดชรัต สุขกำเนิด, 21 เมษายน 2562 อาหารฟาสต์ฟู้ด หรือที่บางคนเรียกว่า “อาหารแดกด่วน” หรือ อาหารจานด่วน เพื่อทานอย่างรวดเร็วในยามที่เร่งรีบ ภาพที่อยู่ในหัวของผมตอนเด็กๆ คือ ฉากในภาพยนตร์ซีรีส์จีนกำลังภายใน ที่พระเอกหรือตัวละครที่เดินทางไปจะแวะที่โรงเตี๊ยมแล้วตะโกนสั่งว่า “เสี่ยวเอ้อ ขอหมั่นโถวลูกหนึ่ง” ทานเสร็จแล้วก็เดินทางไปต่อ (หรือไม่งั้นก็จะมีคนมาท้าต่อสู้ด้วย) จริงๆ แล้ว อาหารจานด่วน มีอยู่ในทุกสังคมหรือทุกอารยธรรม เช่น
เล่าเรื่องโดย ดร.เดชรัต สุขกำเนิด, 16 เมษายน 2562 ภายหลังจากที่โลกของเรามีปริมาณไนโตรเจนเพิ่มมากขึ้น ผลผลิตจากธัญพืชของเราก็เพิ่มมากขึ้น ทั้งขนาดและน้ำหนักของช่อเมล็ด จนทำให้ธัญพืชของเรามีแนวโน้มที่จะโน้มหัก ในระยะแรก เกษตรกรจำเป็นต้องหาจุดสมดุลระหว่างการใช้ปุ๋ยเพื่อเพิ่มผลผลิต แต่ก็ไม่ให้ลำต้นของพืชยาวเกินจนโน้มหัก ซึ่งนับเป็นเรื่องที่ยุ่งยากพอสมควร แนวทางที่นักปรับปรุงพันธุ์พืชในเวลานั้นคิดก็คือ ต้องเปลี่ยนมาเป็นสายพันธุ์ต้นเตี้ย หรือมีลำต้นสั้นกว่า เพื่อประโยชน์สองประการคือ หนึ่ง สามารถค้ำจุนช่อเมล็ดโดยไม่โน้มหัก และ สอง ไม่ต้องเปลืองแร่ธาตุและพลังงานไปสำหรับการสร้างลำต้นยาวๆ ข้าวสาลีสายพันธุ์ใหม่ ประเทศแรกที่ทำการวิจัยตามแนวทางนี้
เล่าเรื่องโดย ดร.เดชรัต สุขกำเนิด, 16 เมษายน 2562 “ใครก็ตามที่พูดถึงการปฏิวัติอุตสาหกรรม เขากำลังพูดถึงฝ้าย” อีริค ฮอบส์บอว์ม (Eric Hosbawn) กล่าวเช่นนี้เพราะฝ้ายเป็นอุตสาหกรรมแรกที่มีการเปลี่ยนไปสู่ระบบการผลิตแบบโรงงาน และกลายเป็นภาคการผลิตที่ใหญ่ที่สุดในอังกฤษในช่วงปี ค.ศ. 1830 โดยมีสัดส่วนคิดเป็นร้อยละ 8 ของ GDP และก่อให้เกิดการจ้างงานร้อยละ 16 ของอุตสาหกรรมการผลิตในอังกฤษ การเจริญเติบโตของอุตสาหกรรมฝ้ายยังเป็นแกนกลางในการพัฒนาเมืองอุตสาหกรรมในอังกฤษ โดยเฉพาะเมืองแมนเชสเตอร์
วันนี้ ผมมาเยี่ยมชมรมคนรักป่า ซึ่งต่อยอดมาจากธนาคารต้นไม้ ที่ตำบลกำแพงเพชร อำเภอรัตภูมิ จังหวัดสงขลา พี่น้องที่นี้ คิดว่าการปลูกต้นไม้คือ การออม ในรูปแบบที่ทุกคนทำได้ และจะมีมูลค่าเพิ่มขึ้น ขั้นต่ำวันละ 1 บาท/ต้น จากตัวเลข 1 บาท/ต้น/วัน ถ้าคิดเวลา 20 ปี ก็จะเท่ากับ 7,300 บาท/ต้น แต่จริงๆ แล้ว
ย่อเรื่องโดย ดร.เดชรัต สุขกำเนิด, 15 เมษายน 2562 แม้ว่าโลกจะก้าวเข้าสู่การปฏิวัติอุตสาหกรรมมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 19 (ปี ค.ศ. 1800-1900) แต่มนุษย์ทุกคนบนโลกก็ยังต้องบริโภคอาหาร ความหวาดกลัวเรื่อง โศกนาฏกรรมของมัลธัส (หรือ Malthusian Catastrophe) ซึ่งเกิดขึ้นจากการที่ปริมาณประชากรเพิ่มขึ้นเร็วกว่าปริมาณอาหารที่เพิ่มขึ้น (รายละเอียดอ่านตอนประวัติศาสตร์มันฝรั่ง) ไม่เคยลดน้อยลงไป หลังจากปี ค.ศ. 1500-1700 ความตื่นเต้นของการนำพืชอาหารใหม่มาปลูกเพื่อเพิ่มปริมาณอาหารของมนุษย์ เช่น
เล่าเรื่องโดย ดร.เดชรัต สุขกำเนิด, 20 มีนาคม 2562 นอกเหนือจากความอร่อยแล้ว สิ่งที่น่าสนใจอย่างยิ่งของไข่เยี่ยวม้า ก็คือ ที่มาและความหลากหลายของชื่อมันนั่นเอง ตำนานไข่เยี่ยวม้าในชื่อภาษาอังกฤษ ก่อนที่จะกล่าวถึงชื่อในภาษาไทย ขอเริ่มต้นที่ชื่อของไข่เยี่ยวม้าในภาษาอังกฤษกันก่อนแล้วกัน ไข่เยี่ยวม้า มีชื่อภาษาอังกฤษหลายชื่อ แต่ชื่อที่ได้รับความนิยมมากคือ century egg (น่าจะเป็นชื่อที่เป็นทางการที่สุดในภาษอังกฤษ) และ thousand-year-old egg (หรือ millennium egg)
ย่อเรื่องโดย Decharut Sukkumnoed, 1 เมษายน 2562 หากเราเชื่อในการขยายตัวของการค้าระหว่างประเทศและการค้าแบบเสรี นั่นแปลว่า เราก็เชื่อในแนวคิดเรื่อง “ความได้เปรียบเชิงเปรียบเทียบ” (Comparative Advantage) หรือการเน้นผลิตสิ่งที่เราได้เปรียบในการผลิต (หรือการแข่งขัน) มากกว่า และลดหรือเลิกการผลิตสินค้าที่เราไม่ได้เปรียบลง แล้วหันไปนำเข้าจากต่างประเทศ เพราะฉะนั้น เมื่อเราขยายการส่งออกข้าวในยุครัชกาลที่ 5 จนข้าวกลายเป็นสินค้าส่งออกหลักร้อยละ 70 ของไทย (ตามที่กล่าวถึงในตอนก่อน) นั่นก็แปลว่า
เล่าเรื่องโดย ดร.เดชรัต สุขกำเนิด, 28 มีนาคม 2562 แม้ว่าการส่งออกข้าวและการผลิตข้าวจะไม่ใช่สินค้าเกษตรและอุตสาหกรรมการเกษตรประเภทแรกของไทย (ตามหลังจากการผลิตอ้อยและน้ำตาล) แต่ข้าวก็เป็นสินค้าเกษตรประเภทแรกที่คนไทย (หมายถึงชาวนาไทย) เป็นผู้เข้าร่วมการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นด้วยตนเอง (ต่างจากการปลูกอ้อยและผลิตน้ำตาลที่ยังเป็นชาวจีนเป็นส่วนใหญ่ ตามที่ได้กล่าวไปในประวัติศาสตร์น้ำตาลตอนที่ 3) โดยคนไทยเลิกทอผ้าแล้วหันมาปลูกข้าว เพื่อนำเงินไปซื้อผ้าใช้แทน (จะกล่าวถึงโดยละเอียดในตอนต่อไป) และได้กลายเป็นสินค้าหลักของไทยมาจนถึงปัจจุบัน การส่งออกข้าวในยุคอยุธยาและรัตนโกสินทร์ตอนต้น ในช่วงสมัยอยุธยา สยามมีการส่งออกข้าวไปยังประเทศจีนเป็นระยะ และยังมีบริษัทอีสต์อินเดียของเนเธอร์แลนด์ (หรือ ดัชต์ VOC)
